Historia najdroższej polskiej monety i jej unikalność

Niemal każdy kraj ma historyczne monety, które nie są już emitowane. Te najrzadsze i najtrudniej dostępne osiągają zawrotne ceny na aukcjach, a mimo to wyprzedają się bardzo szybko. Mają one epokowe i kolekcjonerskie znaczenie, a przy okazji stanowią dobrą inwestycję – w związku z tym, że na rynku nie pojawią się już nowe egzemplarze, można przypuszczać, że ich wartość z roku na rok będzie rosła.

Jaka jest najdroższa polska moneta?

Za najdroższą polską monetę uważana jest studukatówka 1621, znana też jako 100 dukatów Zygmunta III Wazy. To złota moneta historyczna z 1621 roku, wyemitowana przez mennicę w Bydgoszczy, która zajmowała się biciem monet i medali w latach 1594–1688. Bydgoska mennica została założona przez Stanisława Cikowskiego, który otrzymał przywilej otwarcia zakładu od samego króla Zygmunta III Wazy. Już 3 lata po otwarciu kierownikiem został niemiecki kupiec i przedsiębiorca menniczy Hermann Rüdiger, a fachowcami w zakładzie byli głównie Niemcy. Do 1601 roku była to mennica prywatna, która została ponownie otwarta w 1613 roku jako jedna z czterech mennic królewskich Zygmunta III Wazy – pozostałe znajdowały się w Gdańsku, Warszawie i Olkuszu. Obiekt działał do 1688, a w roku 1765 Komisja Skarbu nakazała przewiezienie pozostałości bydgoskiej mennicy do Warszawy.

Jaka jest historia studukatówki 1621?

100 dukatów Zygmunta III Wazy to największa i najcenniejsza moneta staropolska. Odpowiada ona 100 dukatom, a w roku emisji (1621) była największą złotą monetą w Europie. To moneta historyczna, której zazwyczaj przypisuje się status monety okolicznościowej, upamiętniającej zwycięstwo w bitwie pod Chocimiem, która miała miejsce w dniach od 2 września do 9 października 1621. Armia Rzeczypospolitej pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza stoczyła wówczas bitwę z armią turecką dowodzoną przez sułtana Osmana II. Starcie zakończyło się podpisaniem traktatu potwierdzającego ustalenia traktatu z Buszy z 1617 (zabezpieczenie południowej flanki przez Turcję podczas walk o tron w Moskwie dla Władysława Wazy). Niekiedy pojawiają się też hipotezy o obiegowym charakterze emisji studukatówki, gdyż większość zachowanych egzemplarzy zawiera uszkodzenia mechaniczne charakterystyczne dla obiegu. Ze względu na swój rozmiar moneta bywa też czasem zaliczana do medali.

Jak wygląda najdroższa polska moneta?

Studukatówka 1621 została stworzona dla króla Zygmunta III Wazy przez gdańskiego medaliera Samuela Ammona, który zmarł w wieku zaledwie 32 lat. 

• Masa: między 346,96 a 350,69 g
• Średnica:od 68,6 do 70,0 mm
•  Próba złota: 986 lub 967
• Pozostałe metale w stopie: srebro
• Data emisji: 1621
• Emitent: Mennica Bydgoska

Awers studukatówki 1621

Na awersie monety znajduje się królewskie popiersie bez korony prezentujące prawy profil Zygmunta III Wazy. Król ma na szyi Order Złotego Runa, rycerski order domowy byłego austriackiego domu panującego Habsburgów, który Zygmunt III Waza otrzymał jako jeden z pierwszych królów polskich. Na samym dole znajdują się inicjały twórcy monety Samuela Ammona (SA), a popiersie króla otacza łaciński napis ★SIGISMVNDVS•III•D(ei):G(ratia):POLONIÆ•ET•SVECIÆ•REX★, czyli Zygmunt III, z Bożej łaski król Polski i Szwecji. Moneta jest otoczona dębowym wieńcem, a w dolnych partiach popiersia, w trzech miejscach, widnieje miniaturowa data emisji 1621.

Rewers studukatówki 1621

Na rewersie znajduje się 9-polowa ukoronowana tarcza przedstawiająca herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów, którą otacza łańcuch Orderu Złotego Runa. Dookoła wybito łacińską inskrypcję ★MAGNVS•DVX•LITVAN(iæ):RVSS(iæ):–:PRVSS(iæ):MAS(viæ):SAM(ogitiæ):LIVON(iæ):ZC'★, co oznacza Wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki , etc. Litery „ZC” (etc.) zostały zamieszczone, gdyż na monecie nie zmieścił się cały napis – brakuje „Gotów i Wandalów”. Całość, podobnie jak na awersie, otacza dębowy wieniec. Dociekliwi z pewnością znajdą miniaturowe inskrypcje, takie jak data 1621 nad koroną, litery II VE (od Jacoba Jacobsona van Emdena, holenderskiego administratora mennicy bydgoskiej w latach 1616–1639), powtórzona data 1621 czy litery SA (od Samuela Ammona), które znajdują się zarówno w polu rewersu, jak i pod tarczą herbową.

Ile egzemplarzy znaleziono?

Do drugiego dziesięciolecia obecnego wieku potwierdzono istnienie co najmniej 14 studukatówek z 1621. Ze względu na wyjątkowo trudną dostępność, moneta jest jedną z najdroższych i najbardziej poszukiwanych na świecie.

Gdzie znajdują się potwierdzone egzemplarze?

• Muzeum Narodowe w Krakowie,
• Zamek Królewski na Wawelu,
• Węgierskie Muzeum Narodowe (3 monety o grubości 5,87 mm, 5,70 mm i 5,72 mm),
• Państwowe zbiory sztuki w Dreźnie, 
• Moneta z prywatnego zbioru Waldo Newcomer,
• Moneta opisana w cenniku Gimbels (1952),
• Moneta z prywatnego zbioru Aureus Polonicus,
• Moneta wystawiona na aukcji Chapman (1911), 
• Moneta wystawiona kilka razy na aukcjach Stack’s (1953, 1974, 1980, 1989), 
• Moneta wystawiona dwa razy na aukcjach Stack’s (1954, 1957), następnie włączona do kolekcji Josiah Kirby Lilly Jr., a później do Smithsonian Institution (1966),
• Moneta wystawiona na aukcji G. Hirsch w Monachium (1967),
• Moneta wystawiona na aukcji Stack’s (2008), a następnie na aukcji CNG (2018).

Ile kosztuje 100 dukatów Zygmunta III Wazy?

Przejdźmy do najważniejszej kwestii, jaką jest cena najdroższej i najbardziej unikalnej polskiej monety z 1621 roku. W 2008 roku na nowojorskiej aukcji Stack’s studukatówka osiągnęła zawrotną wartość 1 380 000 dolarów, stając się tym samym najdroższą polską monetą w historii. Ten sam egzemplarz trafił ponownie na licytację w 2018 roku, gdzie na aukcji CNG został sprzedany za… 2 160 000 dolarów, czyli aż o 780 000 dolarów więcej niż 10 lat wcześniej! 

Drugą najdroższą polską monetą jest 50 dukatów Zygmunta III Wazy, którą w 2023 roku sprzedano za 2 700 000 złotych – jest to najwyższa kwota za monetę, jaką kiedykolwiek zapłacono w Polsce. Ceną wywoławczą były 2 mln zł, a licytacja trwała zaledwie minutę. Sporo trzeba też zapłacić za unikatowe 10 groszy z 1973 roku bez znaku mennicy – w 2023 roku kupujący dał za aluminiową monetę aż 33 000 zł.

W świecie numizmatyki nie są to aż tak wysokie kwoty – słynny amerykański Double Eagle (1933) został w 2021 roku wylicytowany na aukcji Sotheby’s za 18 900 000 USD i jest to jak do tej pory najdroższa moneta na świecie. Na podium znajdują się też dwie inne monety z USA: dolar Flowing Hair (1794) sprzedany w 2013 roku za 12 000 000 USD, oraz Brasher Doubloon z literami EB na skrzydle (1787), który w 2021 roku wylicytowano za 9 360 000 USD. 

Monety kolekcjonerskie i historyczne

Te przykłady pokazują, że unikatowe monety, jak choćby 10 groszy, na którym nie wybito znaku mennicy, mogą z biegiem czasu zyskiwać na wartości. Numizmatyka może więc być nie tylko pasją, ale też inwestycją, zwłaszcza w przypadku złotych monet kolekcjonerskich i historycznych, które są dostępne w ograniczonych nakładach. W ofercie Mennicy Kapitałowej znajdziesz wiele monet, których cena w kolejnych latach może wzrosnąć – w zależności od popytu i dostępności. 

Źródła:

https://nowosci.com.pl/takie-sa-najcenniejsze-monety-prl-taka-moneta-10-groszy-kosztuje-az-33-tysiace-zlotych/ar/c3-17981013

https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_most_expensive_coins

https://zbiory.mnk.pl/pl/wyniki-wyszukiwania/katalog/86694

https://niemczyk.pl/post/157/100-dukatow-zygmunta-iii-wazy-najdrozsza-polska-moneta-na-swiecie