Zagraniczne próby złota – jak różne kraje oznaczają jakość i próbę złota?

Złoto od stuleci króluje wśród metali szlachetnych, a jego wartość zależy nie tylko od wagi, ale także od zawartości czystego kruszcu w stopie. Kraje stosują odmienne systemy oznaczania próby złota, co może być dezorientujące dla inwestorów. Sprawdź, jak oznacza się jego zawartość w różnych częściach świata.

Czym jest próba złota?

Próba złota to sposób pozwalający określić, ile złota znajduje się w stopie. W związku z tym, że czyste złoto jest dość miękkie, dodaje się do niego inne metale (np. miedź, srebro, nikiel, cyna, cynk czy pallad), by zwiększyć jego wytrzymałość. W Polsce oznaczanie prób złota reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie wyrobów z metali szlachetnych.

Złoto o niższej próbie zawiera mniej czystego złota, co sprawia, że jest mniej szlachetne. Równocześnie przedmioty z takiego złota (np. biżuteria) są bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne. Próba złota wpływa również na cenę wyrobu – im więcej czystego kruszcu, tym droższy produkt.

Próba złota – oznaczenia na świecie

Zawartość złota w produkcie można oznaczać na kilka sposobów. Zdecydowanie najpopularniejszy jest system metryczny, choć do określania czystości złota można stosować też karaty.

System metryczny (promilowy)

W większości krajów europejskich, a także w Rosji, Turcji i Chinach, stosowany jest system metryczny, który wyraża zawartość złota w promilach. Im wyższa próba, tym więcej czystego złota w metalu:

• 0 – próba 999 = 99,9% czystego złota,
• 1 – próba 960 = 96,0% czystego złota,
• 2 – próba 750 = 75,0% czystego złota,
• 3 – próba 585 = 58,5% czystego złota,
• 4 – próba 500 = 50,0% czystego złota,
• 5 – próba 375 = 37,5% czystego złota,
• 6 – próba 333 = 33,3% czystego złota.

Według powyższej rozpiski próba 0 jest tym samym co próba 999, a próba 5 = próbie 375, dlatego określenia te można stosować zamiennie. Zdarza się też, że mennica określa po prostu zawartość złota (np. 58,5% czystego złota), co również można łatwo przełożyć na próbę (próba 3 = próba 585).

System karatowy

Określanie zawartości złota w karatach najczęściej stosuje się w USA, Wielkiej Brytanii i innych krajach anglosaskich. W Polsce system karatowy znacznie bardziej kojarzy się z jednostką masy stosowaną do diamentów i innych kamieni szlachetnych, gdzie 1 ct = 200 mg = 0,2 g. Nazwa „karat” pochodzi od greckiego kerátion, czyli owocu drzewa karobowego. Jego ziarna ważą ok. 0,2 g, dlatego niegdyś na Bliskim Wschodzie służyły jako wzorzec przy ważeniu kamieni szlachetnych. Jednostka ta ma kilka skrótów: w Wielkiej Brytanii najczęściej stosuje się ct, w Stanach Zjednoczonych kt, a w Polsce k (lub K). Im wyższa wartość, tym większa zawartość czystego złota w stopie.

• 24K = 99,9% czystego złota,
• 22K = 91,6% czystego złota,
• 18K = 75% czystego złota,
• 14K = 58,5% czystego złota,
• 10K = 41,7% czystego złota,
• 9K = 37,5% czystego złota,

• 8K = 33,3% czystego złota.

Podsumowując:

Czym się różnią poszczególne próby złota?

Podstawową różnicą jest oczywiście zawartość złota w stopie, lecz mogą też występować rozbieżności w wyglądzie i trwałości:

• Złoto próby 999 – stop zawiera niemal 100% kruszcu i jest stosowany głównie do wyrobu złota inwestycyjnego: monet bulionowych i sztabek,

• Złoto próby 750 – najwyższa i najcenniejsza próba stosowana w jubilerstwie. Ze względu na wysoką zawartość złota biżuteria tej próby jest jednak mniej odporna na codzienne użytkowanie i bardziej podatna na powstawanie rys. Złoto próby 750 ma intensywnie żółty, głęboki kolor i najczęściej występuje w biżuterii luksusowej, zakładanej na specjalne okazje.

• Złoto próby 585 – najpopularniejsza próba w jubilerstwie, często wybierana na obrączki i pierścionki zaręczynowe. Złoto 14-karatowe jest bardziej odporne na uszkodzenia i zarysowania niż złoto próby 750, a przy tym wyróżnia się klasycznym kolorem i blaskiem.

• Złoto próby 333 – charakterystyczna dla tańszej biżuterii, twarda i wytrzymała, lecz bardziej podatna na śniedzenie i korozję. Idealnie sprawdza się na co dzień.

Złoto inwestycyjne a złoto w jubilerstwie

W branży złota inwestycyjnego najbardziej cenione są produkty o najwyższej próbie, na przykład:

• złota sztabka CertiCard 1 g zawiera 99,99% czystego złota,
• złota moneta Australijski Kangur 1 oz zawiera 99,99% czystego złota,
• złota moneta Britannia 1/2 oz zawiera 99,9% czystego złota.

Na cenę złota inwestycyjnego wpływa jednak nie tylko zawartość kruszcu, lecz także renoma mennicy (np. mennice z akredytacją LBMA) czy kurs dolara amerykańskiego. Mimo takiej samej zawartości kruszcu monety bulionowe są z reguły droższe niż złote sztabki, gdyż ich koszty produkcji są większe. Ceny poszczególnych monet bulionowych mogą się też różnić, w zależności od popytu. Niektóre z nich – obok wartości inwestycyjnej – z czasem zyskują też wartość kolekcjonerską. Ewenementem wśród monet bulionowych jest Krugerrand – południowoafrykańska moneta zawierająca 91,6% czystego złota (22K) i 8,34% miedzi. Domieszka miedzi sprawia, że stop jest bardziej odporny na zarysowania, a mimo próby 916 Krugerrand od lat znajduje się wśród najpopularniejszych i najbardziej pożądanych monet bulionowych na świecie.

A jak to wygląda w jubilerstwie? Podczas gdy złoto inwestycyjne służy do zabezpieczenia kapitału, złoto biżuteryjne ma najczęściej charakter użytkowy. Przypomnijmy, że czyste złoto jest dość miękkie, dlatego nie miałoby większego sensu produkowanie biżuterii próby 999 – tak wysoka zawartość złota miałaby negatywny wpływ na trwałość produktu. Oczywiście w świecie jubilerskim również obowiązuje zasada, że im więcej złota, tym wyższa wartość biżuterii, a najpopularniejsze próby to 333 (8K), 585 (14K) i 750 (18K). W jubilerstwie popularne są też różne odcienie złota, np. białe, różowe lub zielone, które uzyskuje się poprzez połączenie czystego złota z domieszką (np. srebrem, niklem, palladem, platyną, miedzią czy cynkiem), dlatego w wielu przypadkach dodanie innych metali do stopu jest pożądane przez klientów.

Jak sprawdza się próbę złota?

Próba złota najczęściej jest sprawdzana na kamieniu probierczym – to oszlifowany łupek krzemionkowy wykonany z lidytu, który zawiera 90–98% krzemionki, co daje mu odporność na kwasy. Łupek zawiera też niewielkie ilości węgla, glinu, żelaza i innych pierwiastków. Przed badaniem próby złota czyści się kamień probierczy i smaruje jego powierzchnię olejem migdałowym lub czystą oliwą, a następnie wyciera lnianą ściereczką. Tak przygotowany kamień przyjmuje narys metalu szlachetnego, który powstaje po potarciu badanego kruszcu o kamień. Następnie na naniesiony narys nakłada się odczynniki, czyli specjalne kwasy probiercze – każdy z nich jest dopasowany do konkretnej próby złota lub innych metali. Po reakcji kwasu z metalem można określić, jakiej próby jest dany surowiec. 

Ta metoda jest prosta i szybka, a przy tym nie niszczy badanego produktu. Istnieją jednak techniki bardziej precyzyjne, które wymagają zastosowania profesjonalnego sprzętu, takiego jak spektrometr czy weryfikator metali szlachetnych. Próbę i autentyczność złota możesz też sprawdzić w każdym oddziale Mennicy Kapitałowej.

Źródła:

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie wyrobów z metali szlachetnych (Dz.U. 2012 poz. 681)

https://www.interjubiler.pl/pl/i/Proby-zlota/35 

https://www.srebrnykruk.pl/probiernictwo-badanie-iglicowe-kamien.html