Dlaczego złoto drożeje, gdy dolar słabnie? Mechanizm odwrotnej korelacji w praktyce
Złoto i dolar amerykański należą bez wątpienia do najważniejszych aktywów na międzynarodowych rynkach finansowych. Nietrudno zauważyć, że gdy dolar słabnie, cena złota rośnie – i odwrotnie. Ten mechanizm nazywamy odwrotną korelacją i mówimy o nim wtedy, gdy dwa aktywa poruszają się w przeciwnych kierunkach. Zrozumienie tej zależności może pomóc w podejmowaniu bardziej świadomych decyzji inwestycyjnych i przewidywaniu cen złota. Przyjrzyjmy się mechanizmowi odwrotnej korelacji w praktyce i sprawdźmy, czy zawsze jest to skuteczna metoda na przewidywanie cen złota.
Dolar i złoto jako tzw. bezpieczne przystanie
„Bezpieczna przystań” (ang. safe haven) to termin stosowany zarówno w odniesieniu do dolara, jak i złota. Tym określeniem nazywamy aktywa, w których kierunku zwracają się inwestorzy w czasach niestabilności gospodarczej i kryzysów geopolitycznych. W takich warunkach większość osób inwestuje w aktywa powszechnie uznawane za trwałe i stabilne. Dlaczego dolar i złoto należą do tej grupy?
Złoto jako bezpieczna przystań
Złoto od lat jest traktowane jako zabezpieczenie kapitału, a jego wartość stale rośnie. Wiąże się to przede wszystkim z nieustannym popytem oraz coraz mniejszą podażą – ilość złota na świecie jest ograniczona. Według World Gold Council do tej pory wydobyto ok. 216 265 ton złota, a ok. 2/3 tej liczby stanowi złoto wydobyte od 1950 roku. Blisko 45% tej wartości stanowi złota biżuteria, natomiast złote sztabki i monety (w tym ETF-y oparte na złocie) to 22%, a 17% złota znajduje się w bankach centralnych.
W XIX i XX wieku w gospodarce światowej funkcjonował system waluty złotej, który umożliwiał przeliczanie waluty narodowej na konkretną ilość złota, co zwiększyło znaczenie kruszcu i ułatwiło handel międzynarodowy. Mimo odejścia od tego systemu złoto nadal zajmuje ważne miejsce w światowej gospodarce, stanowiąc rezerwę strategiczną gromadzoną przez banki centralne. Wartość złota jest ujemnie skorelowana z rynkiem akcji, dlatego kruszec drożeje w przypadku inflacji, światowych kryzysów czy krachów giełdowych, a także – przy spadku wartości dolara amerykańskiego. Przewaga złota nad walutami wynika też z tego, że kruszec nie jest emitowany przez żaden rząd i występuje naturalnie w przyrodzie, co zwiększa jego niezależność wobec rynków finansowych.
Dolar jako bezpieczna przystań
Dolar amerykański (USD) jest zaliczany do grona „bezpiecznych walut” wraz z frankiem szwajcarskim (CHF) i japońskim jenem (JPY). Waluty te reprezentują silne i rozwinięte gospodarki, dlatego przewiduje się, że w okresach zawirowań rynkowych zachowają lub zwiększą one swoją wartość. USD, CHF i JPY mają stosunkowo niską inflację i dużą płynność, a ich systemy polityczne są uznawane za stabilne. Mają również tendencję do niskiej lub negatywnej korelacji z notowaniami akcji i obligacji, co sprawia, że stanowią sposób na zabezpieczenie kapitału przed zmiennością na rynku. Popyt na waluty bezpieczne wzrasta w czasach kryzysów, co może wzmacniać ich wartość.
Nie można jednak zapominać, że nie są one odporne na wahania i mogą słabnąć wskutek zmian w stosunkach handlowych i polityce pieniężnej czy problemów krajowych i wydarzeń geopolitycznych. Jeśli chodzi o dolara amerykańskiego, jego pozycja wynika przede wszystkim z faktu, iż jest to światowa waluta rezerwowa. Początki tej dominacji sięgają 1944 roku, kiedy to system z Bretton Woods wprowadził powiązanie walut krajów uczestniczących z dolarem, a dolara ze złotem. System upadł w 1971 roku, lecz dolar nadal jest blisko związany ze złotym kruszcem. W 2024 roku dolar amerykański stanowił 58% rezerw walutowych na świecie, podczas gdy druga najczęściej używana waluta, czyli euro – zaledwie 20%. Jednak pojawia się coraz więcej głosów nawołujących do odejścia od dolara jako waluty rezerwowej, dlatego jego dominacja w dalszej przyszłości jest niepewna.
Złoto a dolar – odwrotna korelacja w praktyce
Korelacja jest miarą statystyczną ukazującą powiązanie dwóch różnych zjawisk. Kiedy jest dodatnia, zjawiska te rosną w tym samym czasie, a gdy ujemna (odwrotna), mamy do czynienia ze spadkiem jednego przy wzroście drugiego. Do odwrotnej korelacji dochodzi najczęściej w przypadku złota i dolara, które są ze sobą blisko powiązane – złoto jest wyceniane w dolarach amerykańskich za uncję trojańską. Gdy dolar traci na wartości, inwestorzy spoza USA mogą nabywać złoto taniej, a wraz ze wzrostem popytu, rosną też ceny kruszcu, dlatego efektem słabnącego dolara jest najczęściej drożejące złoto. Słaby dolar skutkuje też obniżeniem zaufania do amerykańskiej gospodarki i polityki monetarnej, co sprawia, że inwestorzy zwracają się ku stabilnym i trwałym aktywom, takim jak złote monety bulionowe czy sztabki.
Przykłady:
- Globalny kryzys finansowy (2008–2011): amerykański System Rezerwy Federalnej (Fed) prowadził luzowanie ilościowe (QE) w celu zwiększenia podaży pieniądza i obniżenia stóp procentowych. Indeks dolara (DXY)* spadł do najniższej wartości w historii, osiągając DXY=70,698 (16 marca 2008). W tym samym czasie cena złota wzrosła z ok. 800 USD/oz (listopad 2008) do niemal 1900 USD/oz (wrzesień 2011).
- Pandemia COVID-19 (2020–2021): w czasie pandemii w USA zastosowano pakiety stymulacyjne o łącznej wartości 2,2 bln dolarów, a także dodrukowywane były pieniądze, co doprowadziło do spadku wartości dolara. Indeks DXY spadł z ok. 102 (marzec 2020) do ok. 89 (styczeń 2021). W tym samym czasie cena złota wzrosła z 1500 USD/oz (marzec 2020) do 2074 USD/oz (sierpień 2020).
- Podwyżki stóp procentowych (2022): we wrześniu Fed zdecydował się na 75% podwyżkę stóp procentowych, co wzmocniło dolara – indeks DXY wzrósł z ok. 95 (styczeń 2022) do ok. 114 (wrzesień 2022). W tym samym czasie doszło do spadku wartości złota z ok. 2000 USD/oz (marzec 2022) do 1620 USD/oz (wrzesień 2022).
Czy złoto zawsze drożeje, gdy dolar słabnie?
Mechanizm odwrotnej korelacji jest typowy dla złota i dolara, jednak trzeba zaznaczyć, że nie zawsze on działa. Były w historii sytuacje, kiedy dolar słabł, a złoto wcale nie drożało. Wynika to z faktu, iż dolar jest tylko jednym z czynników, na jakie reaguje złoto. Znaczenie mają również inne zjawiska, takie jak nastroje rynkowe, popyt na złoto fizyczne i złoto inwestycyjne, oczekiwania wobec stóp procentowych czy realne stopy zwrotu. Zawsze więc trzeba spojrzeć na inwestycję szerzej i nie kierować się wyłącznie wartością dolara.
Przykład:
- 2013: w połowie roku wartość dolara zaczęła spadać (DXY=84 w lipcu, DXY=79 w październiku). Nie zaszła jednak odwrotna korelacja, gdyż wartość złota również zaliczyła spadek – z ok. 1670 USD/oz do ok. 1200 USD/oz. Stało się tak m.in. w związku z oczekiwaniami wobec zakończenia luzowania ilościowego przez Fed, przenoszeniem kapitału do akcji (hossa na Wall Street) i malejącym zainteresowaniem ETF-ami opartymi na złocie.
Bywają też okresy, kiedy zarówno dolar, jak i złoto rosną, na przykład w czasach globalnego kryzysu, kiedy inwestorzy sięgają po oba aktywa, chcąc zabezpieczyć kapitał i zdywersyfikować swój portfel. Obecnie na świecie mamy do czynienia z dużą niepewnością, a od momentu wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie cena złota wzrosła z ok. 2000 USD/oz (marzec 2022) do ponad 3300 USD/oz (kwiecień 2025), natomiast indeks dolara wzrósł z ok. 97 (marzec 2022) do ok. 108 w pierwszym kwartale 2025 r.
*DXY – indeks dolara amerykańskiego mierzący wartość USD w stosunku do sześciu walut: EUR, JPY, GBP, CAD, SEK, CHF. Wartość bazowa to 100. Gdy DXY=110, dolar jest o 10% silniejszy niż jego wartość bazowa, a gdy DXY=90, dolar jest o 10% słabszy. Gdy DXY spada, dolar traci na wartości wobec walut z koszyka.
Bibliografia:
https://www.gold.org/goldhub/data/how-much-gold
https://www.cmcmarkets.com/pl-pl/strategie-inwestowania/bezpieczne-aktywa
https://www.investopedia.com/safe-haven-currency-7503736
https://www.atlanticcouncil.org/programs/geoeconomics-center/dollar-dominance-monitor/
https://www.bankier.pl/wiadomosc/Fed-podnosi-stopy-procentowe-wrzesien-2022-8409820.html
https://cenazlota.pl/kursy.html
https://finance.yahoo.com/quote/DX-Y.NYB/history/